"Άγια Τέχνη", η τέχνη είναι άγια - όσο συνηθισμένη κι αν είναι αυτή η κοινοτοπία, διατηρεί οπωσδήποτε κάποιο νόημα, και υπάρχει πράγματι ένας στους χίλιους που εννοεί αυτό που λέει και λέει αυτό ακριβώς που εννοεί.
Απευθύνομαι σ' αυτόν τον ένα μέσα στους χίλιους, που βεβαιώνει συνειδητά την αγιότητα της τέχνης.
Τι είναι αγιότητα; Η αγιότητα είναι μια συνθήκη αντίστροφη της αμαρτίας, η εποχή μας δε γνωρίζει την αμαρτία, η εποχή μας αντικαθιστά την έννοια της αμαρτίας με την έννοια της βλάβης. Επομένως ένας άθεος δεν είναι δυνατό να αναρωτηθεί για την αγιότητα της τέχνης, θα μιλάει για τη χρησιμότητα ή για την ομορφιά της τέχνης. Γι' αυτό επιμένω, τα λόγια μου απευθύνονται αποκλειστικά σ' εκείνους για τους οποίους Θεός - αμαρτία - αγιότητα - υπάρχουν.
Αν ένας άθεος μιλάει για το ύψιστο στην τέχνη, τότε τα λόγια μου θα αφορούν ορισμένως κι αυτόν.
Τι είναι τέχνη;
Η τέχνη είναι ότι κι η φύση. Μη γυρεύεις σ' αυτή νόμους άλλους από τους δικούς της (μη γυρεύεις την προσωπική θέληση του καλλιτέχνη, που είναι ανύπαρκτη, αλλά ακριβώς - τους νόμους της τέχνης). Ίσως η τέχνη να είναι μονάχα ένα παρακλάδι της φύσης (μια μορφή της δημιουργίας της). Η αλήθεια είναι: ένα προϊόν της τέχνης αποτελεί ένα προϊόν της φύσης, στο βαθμό που πρόκειται για κάτι γεννημένο, κι όχι για κάτι φτιαγμένο. (Και τότε προς τι όλος ο μόχθος για την πραγμάτωσή του; Αλλά και η γη μοχθεί - στη Γαλλική: " la terre en travail". Μήπως και η ίδια η γέννα δεν είναι μόχθος; Η εγκυμοσύνη του έργου από τον καλλιτέχνη έχουν τόσο συχνά αναφερθεί, ώστε δε χρειάζεται να επιμείνω άλλο: όλοι γνωρίζουν - κι όλοι γνωρίζουν ακριβώς.)
Ποιά είναι λοιπόν η διαφορά ανάμεσα σ' ένα προϊόν της τέχνης και σ' ένα προϊόν της φύσης, ανάμεσα σ' ένα ποίημα και σ' ένα δέντρο; Καμιά. Όποιοι κι αν είναι οι δρόμοι του μόχθου και του θαυμασμού που οδηγούν σ' αυτό, είναι. Είμαι!
Έτσι ο καλλιτέχνης είναι η γη που κυοφορεί, και κυοφορεί το παν. Πρός δόξαν του Θεού; Και για τις αράχνες τι θα πούμε; (Υπάρχουν μερικές, ακόμη μεταξύ των καλλιτεχνικών έργων). Δεν ξέρω ποιόν αφορά η δόξα, νομίζω όμως ότι δεν έχουμε να κάνουμε μ' ένα πρόβλημα δόξας αλλά σφρίγους.
Είναι η φύση άγια; Όχι. Αμαρτωλή; Ούτε. Αν όμως ένα καλλιτεχνικό έργο είναι συνάμα κι ένα δημιούργημα της φύσης, τότε γιατί να περιμένουμε κάτι από ένα ποίημα κι όχι από ένα δένδρο - το πολύ να στενοχωρηθούμε αν φυτρώνει στραβά.
Γιατί η γη που κυοφορεί είναι ανεύθυνη, ενώ ένας άνθρωπος που δημιουργεί είναι υπεύθυνος. Γιατί η καλλιεργούμενη γη έχει ένα μόνο σκοπό: την παραγωγή, ενώ ο άνθρωπος την παραγωγή του καλού, το οποίο γνωρίζει. (Αξίζει να σημειωθεί ότι μονάα αυτό το περίφημο πράγμα, η "ατομικότης, το προσωποπαγές, μπορεί να καταστεί φαύλο: δεν υπάρχει τίποτε παρόμοιο με φαύλο έπος ή φαύλη φύση.)
Δεν έφαγε η γη το μήλο του Παραδείσου - αλλά ο Αδάμ, ούτε το έφαγε, ούτε το γνωρίζει, αυτός το έφαγε - και το γνωρίζει, και, στο βαθμό που το γνωρίζει, είναι υπόλογος. Και καθώς ο καλλιτέχνης είναι ένα ανθρώπινο πλάσμα κι όχι ένα θηρίο, ένα πλάσμα με σάρκα και οστά κι όχι ένας κοραλλένιος θάμνος - πρέπει να λογοδοτήσει για το έργο των χεριών του.
Επομένως το έργο της τέχνης είναι ότι κι ένα δημιούργημα της φύσης, μόνο που πρέπει να φωτιστεί με το φως της λογικής και της συνείδησης. Τότε υπηρετεί το καλό, όπως κι ένας ποταμός που γυρνάει το μύλο υπηρετεί το καλό. Το να θεωρήσουμε όμως κάθε καλλιτεχνικό έργο καλό ισοδυναμεί με το να θεωρήσουμε κάθε ποταμό χρήσιμο. Μερικές φορές είναι χρήσιμος και μερικές φορές επιζήμιος - και πόσο συχνότερα επιζήμιος!
Είναι καλό όταν αναλάβεις ( εσύ ο ίδιος ) να το δικαιολογήσεις.
Ο ηθικός νόμος μπορεί να μπολιαστεί στον κορμό της τέχνης, αλλά ένας μισθοφόρος, που έχει διαφθαρεί αλλάζοντας ένα σωρό κυρίους, μπορεί ποτέ να γίνει ένας στρατιώτης του τακτικού στρατού;
Γεννήθηκε στη Μόσχα το 1892. Ο πατέρας της ήταν καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Από το 1902 μέχρι το 1906έζησε στη Γένοβα. Το 1906 πήγε σχολείο στη Λωζάνη και το 1908 πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει ιστορία της φιλολογίας. Το 1910τύπωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή. Παντρεύτηκε το 1912. Το 1917 έζησε τη Ρώσικη επανάσταση, ενώ ο άντρας της πολεμούσε ενάντια στους Μπολσεβίκους. Το 1920 έχασε τη μια της κόρη. Το 1922 έφυγε για το Βερολίνο και την Πράγα και το 1925 πήγε με την οικογένειά της στο Παρίσι, όπου έμεινε για 14 χρόνια. Το 1939 γύρισε στη Ρωσία, όπου το περιβάλλον ήταν ιδιαίτερα εχθρικό. Το 1941 οδηγήθηκε στη Γελαμπούγκα, όπου και αυτοκτόνησε.
Το παρόν απόσπασμα είναι από το βιβλίο της "Η τέχνη στο φως της συνείδησης" εκδ. έρασμος μεταφρ.: Νίκου Καλταμπάνου
Απευθύνομαι σ' αυτόν τον ένα μέσα στους χίλιους, που βεβαιώνει συνειδητά την αγιότητα της τέχνης.
Τι είναι αγιότητα; Η αγιότητα είναι μια συνθήκη αντίστροφη της αμαρτίας, η εποχή μας δε γνωρίζει την αμαρτία, η εποχή μας αντικαθιστά την έννοια της αμαρτίας με την έννοια της βλάβης. Επομένως ένας άθεος δεν είναι δυνατό να αναρωτηθεί για την αγιότητα της τέχνης, θα μιλάει για τη χρησιμότητα ή για την ομορφιά της τέχνης. Γι' αυτό επιμένω, τα λόγια μου απευθύνονται αποκλειστικά σ' εκείνους για τους οποίους Θεός - αμαρτία - αγιότητα - υπάρχουν.
Αν ένας άθεος μιλάει για το ύψιστο στην τέχνη, τότε τα λόγια μου θα αφορούν ορισμένως κι αυτόν.
Τι είναι τέχνη;
Η τέχνη είναι ότι κι η φύση. Μη γυρεύεις σ' αυτή νόμους άλλους από τους δικούς της (μη γυρεύεις την προσωπική θέληση του καλλιτέχνη, που είναι ανύπαρκτη, αλλά ακριβώς - τους νόμους της τέχνης). Ίσως η τέχνη να είναι μονάχα ένα παρακλάδι της φύσης (μια μορφή της δημιουργίας της). Η αλήθεια είναι: ένα προϊόν της τέχνης αποτελεί ένα προϊόν της φύσης, στο βαθμό που πρόκειται για κάτι γεννημένο, κι όχι για κάτι φτιαγμένο. (Και τότε προς τι όλος ο μόχθος για την πραγμάτωσή του; Αλλά και η γη μοχθεί - στη Γαλλική: " la terre en travail". Μήπως και η ίδια η γέννα δεν είναι μόχθος; Η εγκυμοσύνη του έργου από τον καλλιτέχνη έχουν τόσο συχνά αναφερθεί, ώστε δε χρειάζεται να επιμείνω άλλο: όλοι γνωρίζουν - κι όλοι γνωρίζουν ακριβώς.)
Ποιά είναι λοιπόν η διαφορά ανάμεσα σ' ένα προϊόν της τέχνης και σ' ένα προϊόν της φύσης, ανάμεσα σ' ένα ποίημα και σ' ένα δέντρο; Καμιά. Όποιοι κι αν είναι οι δρόμοι του μόχθου και του θαυμασμού που οδηγούν σ' αυτό, είναι. Είμαι!
Έτσι ο καλλιτέχνης είναι η γη που κυοφορεί, και κυοφορεί το παν. Πρός δόξαν του Θεού; Και για τις αράχνες τι θα πούμε; (Υπάρχουν μερικές, ακόμη μεταξύ των καλλιτεχνικών έργων). Δεν ξέρω ποιόν αφορά η δόξα, νομίζω όμως ότι δεν έχουμε να κάνουμε μ' ένα πρόβλημα δόξας αλλά σφρίγους.
Είναι η φύση άγια; Όχι. Αμαρτωλή; Ούτε. Αν όμως ένα καλλιτεχνικό έργο είναι συνάμα κι ένα δημιούργημα της φύσης, τότε γιατί να περιμένουμε κάτι από ένα ποίημα κι όχι από ένα δένδρο - το πολύ να στενοχωρηθούμε αν φυτρώνει στραβά.
Γιατί η γη που κυοφορεί είναι ανεύθυνη, ενώ ένας άνθρωπος που δημιουργεί είναι υπεύθυνος. Γιατί η καλλιεργούμενη γη έχει ένα μόνο σκοπό: την παραγωγή, ενώ ο άνθρωπος την παραγωγή του καλού, το οποίο γνωρίζει. (Αξίζει να σημειωθεί ότι μονάα αυτό το περίφημο πράγμα, η "ατομικότης, το προσωποπαγές, μπορεί να καταστεί φαύλο: δεν υπάρχει τίποτε παρόμοιο με φαύλο έπος ή φαύλη φύση.)
Δεν έφαγε η γη το μήλο του Παραδείσου - αλλά ο Αδάμ, ούτε το έφαγε, ούτε το γνωρίζει, αυτός το έφαγε - και το γνωρίζει, και, στο βαθμό που το γνωρίζει, είναι υπόλογος. Και καθώς ο καλλιτέχνης είναι ένα ανθρώπινο πλάσμα κι όχι ένα θηρίο, ένα πλάσμα με σάρκα και οστά κι όχι ένας κοραλλένιος θάμνος - πρέπει να λογοδοτήσει για το έργο των χεριών του.
Επομένως το έργο της τέχνης είναι ότι κι ένα δημιούργημα της φύσης, μόνο που πρέπει να φωτιστεί με το φως της λογικής και της συνείδησης. Τότε υπηρετεί το καλό, όπως κι ένας ποταμός που γυρνάει το μύλο υπηρετεί το καλό. Το να θεωρήσουμε όμως κάθε καλλιτεχνικό έργο καλό ισοδυναμεί με το να θεωρήσουμε κάθε ποταμό χρήσιμο. Μερικές φορές είναι χρήσιμος και μερικές φορές επιζήμιος - και πόσο συχνότερα επιζήμιος!
Είναι καλό όταν αναλάβεις ( εσύ ο ίδιος ) να το δικαιολογήσεις.
Ο ηθικός νόμος μπορεί να μπολιαστεί στον κορμό της τέχνης, αλλά ένας μισθοφόρος, που έχει διαφθαρεί αλλάζοντας ένα σωρό κυρίους, μπορεί ποτέ να γίνει ένας στρατιώτης του τακτικού στρατού;
Γεννήθηκε στη Μόσχα το 1892. Ο πατέρας της ήταν καθηγητής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Από το 1902 μέχρι το 1906έζησε στη Γένοβα. Το 1906 πήγε σχολείο στη Λωζάνη και το 1908 πήγε στο Παρίσι για να σπουδάσει ιστορία της φιλολογίας. Το 1910τύπωσε την πρώτη της ποιητική συλλογή. Παντρεύτηκε το 1912. Το 1917 έζησε τη Ρώσικη επανάσταση, ενώ ο άντρας της πολεμούσε ενάντια στους Μπολσεβίκους. Το 1920 έχασε τη μια της κόρη. Το 1922 έφυγε για το Βερολίνο και την Πράγα και το 1925 πήγε με την οικογένειά της στο Παρίσι, όπου έμεινε για 14 χρόνια. Το 1939 γύρισε στη Ρωσία, όπου το περιβάλλον ήταν ιδιαίτερα εχθρικό. Το 1941 οδηγήθηκε στη Γελαμπούγκα, όπου και αυτοκτόνησε.
Τα ποιήματά της ήταν επηρεασμένα από την περίπλοκη προσωπικότητά της, τις σχέσεις της και τα συναισθήματά της.
Το παρόν απόσπασμα είναι από το βιβλίο της "Η τέχνη στο φως της συνείδησης" εκδ. έρασμος μεταφρ.: Νίκου Καλταμπάνου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου